21. Охрабрувачки сигнали од Владата, но мора да следи системска реформа против корупција.

Забелешка до нашите читатели

Алијансата на македонските граѓани е независно, над-партиско движење посветено на тоа да им даде вистински глас на граѓаните во борбата против корупцијата и во градењето праведна, транспарентна и просперитетна иднина за Македонија. Ние не сме за или против било која политичка партија. Ќе поддржиме секоја иницијатива на владата или опозицијара што се спротивставува на корупцијата и ја промовира чесноста и напредокот, но истовремено ќе бараме одговорност од сите партии, лидери и институции – без разлика на нивната политичка припадност. Македонија има доволно од поделби. Ако верувате дека политичките лидери и оние на јавна функција треба да им служат на граѓаните со чесност и интерестите на граѓаните да им бидат приоритет, поддржете нè. Нашата улога е да се осигураме дека секоја партија, секој функционер и секоја институција ќе работи чесно – за да ја обновиме довербата и заедно да изградиме подобра држава за сите.

Граѓаните го поздравуваат променетиот тон, но трајната реформа бара акција, одговорност и институционален интегритет.

Премиерот Христијан Мицкоски упати силна порака дека владата ќе води бескомпромисна борба против корупцијата и криминалот во државата. Ние веруваме дека ова е важен чекор во позитивна насока. Ваквите изјави се добредојдени и одамна потребни, но мора да бидат пропратени со решителна акција ако сакаме да се врати довербата во нашите лидери и јавни институции. Македонската јавност има право да им пристапи на овие ветувања со претпазливост бидејќи сме ги слушнале и порано — гласни при најавата, но краткотрајни во имплементацијата.

Реалноста е дека Македонија до овој момент не страдаше од недостаток на говори. Таа страдаше од хронично отсуство на одговорност.

Позната реторика, познати грижи

Јазикот што се користи во владините изјави е добро познат: „без компромис“, „неселективна акција“, „владеење на правото“. Ова се благородни концепти — и звучат моќно бидејќи одекнуваат со долгогодишните барања на граѓаните. Но искреноста на тие ветувања нема да се мери по прес-конференции или симболични апсења. Таа ќе се мери преку доследност, транспарентност, и над сè – политичка храброст.

Борбата против корупцијата, во земја каде што таа е вкоренета во институциите со децении, бара повеќе од оперативни тимови и добри намери. Бара целосна институционална и културна трансформација – нешто што досега ниту една влада немала волја да го спроведе.

Едно апсење не значи реформа

Неодамнешното апсење на припадник на обезбедувањето на премиерот беше претставено како доказ за нова ера на отчетност. Иако е позитивно што никој не треба да биде над законот, едно апсење – особено на пониско ниво – не претставува системска реформа. Тоа не ја адресира неказнивоста на влијателните политички фигури, олигарси и заштитени елити.

Ако оваа кампања треба да се сфати сериозно, таа мора да биде подеднакво решителна и против корупцијата во редовите на актуелната власт, како и против таа од претходните влади. Вистинскиот тест за „неселективност“ е дали и влијателните, политички заштитени поединци ќе се соочат со одговорност.

Институционалната реформа мора да биде во центарот

Ефикасната борба против корупцијата не почнува со наслови, туку со институции. Македонското судство со години е под политичко влијание, со слаба заштита на независноста и со сериозни структурни слабости.

За да се смени ова, потребни се:

• Независни контролни тела ослободени од партиска контрола.

  
  

• Транспарентни системи за следење на случаи, што спречуваат политичко одолговлекување.

  
  

• Задолжителни годишни проверки на имотната состојба и животниот стил на функционерите со реални последици за непочитување.

  
  

Без реформа на самите институции што треба да ја спроведуваат правдата, секоја антикорупциска кампања ќе остане површна и привремена.

Граѓаните мора да бидат повеќе од набљудувачи

Владата најави отворање канали за анонимно пријавување корупција — чекор во добра насока. Но тоа мора да се проследи со:

• Законска заштита за укажувачи (whistleblowers)

  
  

• Реално постапување по пријавите

  
  

• Јавно објавување на резултати

  
  

Премногу луѓе досега беа игнорирани, казнувани или замолчувани откако се осмелиле да проговорат. Ако навистина сакаме да ги вклучиме граѓаните во борбата, мора да ги третираме како сојузници, а не како закана.

Одговорноста мора да биде и политичка, не само правна

Вистинската реформа бара политичка одговорност пред правната. Не треба да има потреба од судски пресуди за некој функционер да поднесе оставка. Не треба да чекаме меѓународни истраги за да признаеме етички пропусти.

Одговорноста мора да стане дел од политичката култура — нешто што недостига во Македонија.

Апел за зрелост, не за театар

Македонија стои на крстопат. Патот на реформите е тежок — но неопходен. Ако владата навистина е сериозна, тогаш треба да покаже зрелост, транспарентност и отвореност за критика.

Ние, од Алијанса на македонските граѓани, не сме тука да попречуваме — тука сме да набљудуваме, да бараме отчет и да придонесеме. Не нè интересираат наслови — нè интересира вистинска промена.

Македонскиот народ заслужува повеќе од повторени ветувања. Заслужува резултати – чисти институции, независно судство и систем што служи на граѓанинот, а не на елитата.

Ќе ја поддржиме секоја вистинска реформа. И ќе ја разобличиме секоја обид за маркетинг без суштина. Затоа што ова време бара зрелост, а не спектакл – и иднината на државата зависи токму од тоа.

Д-р. Елена Спасовска

Ко-основачka и претседателka, Алијанса на македонските граѓани

Д-р Елена Спасовска е експерт за градење мир, еднаквост и демократско управување. Родена и израсната во Македонија, таа е дипломиран правник на Универзитетот „Св. Кирил и Методиј“, магистер на Универзитетот во Барселона и доктор на науки по меѓународни односи на Универзитетот на Јужна Австралија. Елена има предавано и учествувано во истражувачки проекти на водечки австралиски универзитети. Нејзината академска работа опфаќа глобална политика, развој, меѓународна безбедност, социјална правда, трговија со луѓе и постконфликтно владеење. Таа носи ретка комбинација од академска длабочина и јавен активизам, со јасна мисија: да се искорени корупцијата и да се обноват надежта, достоинството и можностите за сите граѓани на Македонија.

Алијанса на македонските граѓани

🌐 Веб-страница: www.macedonianalliance.com

📘 Фејсбук страница: facebook.com/MacedonianCitizensAlliance

👩‍⚕️ Фејсбук на д-р Елена Спасовска: facebook.com/DrElenaSpasovska