17. Заштита на независните медиуми во Македонија: Новинарството како оружје против корупцијата

Забелешка до нашите читатели

Алијансата на македонските граѓани е независно, над-партиско движење посветено на тоа да им даде вистински глас на граѓаните во борбата против корупцијата и во градењето праведна, транспарентна и просперитетна иднина за Македонија. Ние не сме за или против било која политичка партија. Ќе поддржиме секоја иницијатива на владата или опозицијара што се спротивставува на корупцијата и ја промовира чесноста и напредокот, но истовремено ќе бараме одговорност од сите партии, лидери и институции – без разлика на нивната политичка припадност. Македонија има доволно од поделби. Ако верувате дека политичките лидери и оние на јавна функција треба да им служат на граѓаните со чесност и интерестите на граѓаните да им бидат приоритет, поддржете нè. Нашата улога е да се осигураме дека секоја партија, секој функционер и секоја институција ќе работи чесно – за да ја обновиме довербата и заедно да изградиме подобра држава за сите.

Во секоја земја каде што владее корупцијата, новинарството е првото што страда. Вистината станува опасна. Прашањата стануваат закана. А новинарите кои се осмелуваат да зборуваат се изложени на вознемирување, дискредитација, или уште полошо—молк. Во Македонија, независното новинарство долго време е под опсада—од политички притисоци, клеветнички кампањи, нејасна сопственост на медиуми и финансиски манипулации.

Но без слободен печат, нема транспарентност. А без транспарентност, нема правда.

Ако навистина сакаме да се бориме против корупцијата, мора да почнеме со заштита на оние што ја откриваат: независните новинари.

Новинарството не е непријател—туку прва линија

Корупцијата цвета во мрак. Новинарите ја осветлуваат. Од разоткривање на местенки при тендери и лажно трошење до откривање злоупотреба на функција и илегално лобирање, печатот отсекогаш бил првата линија на одбрана на народот од злоупотребата на моќта.

Но во Македонија, многу медиуми се кооптирани—во сопственост на политички поврзани бизнисмени, финансирани со владино рекламирање или замолчени со закани. Ова создава средина каде што пропагандата ја заменува веста, а вистината се губи во врева.

Мора да ја смениме играта.

Правна заштита за истражувачкото новинарство

Првиот чекор е слободата на печатот и заштитата на новинарите да се вградат во закон, со:

• Кривични казни за закани, заплашување или насилство врз новинари

• Заштита на новинарски извори, вклучително и укажувачи

• Закони против SLAPP тужби (тужби за замолчување на новинари)

• Јасни процедури за брза и независна истрага на напади врз новинари

Ниту еден новинар не треба да стравува за својот живот, егзистенција или семејство затоа што поставил вистински прашања.

Финансиска независност и медиумски плурализам

Мора да го решиме и економското задушување на медиумите. Кога државата е главен извор на приход преку реклами, медиумите се држат под гуша. Оваа пракса мора да престане.

Јавните средства за медиуми треба да бидат:

• Доделени преку независни и транспарентни механизми

• Распределени според објективни критериуми (досег, професионализам, етички стандарди)

• Отворени за ревизија и јавна контрола

Воедно, мора да инвестираме во јавен радиодифузен сервис што е навистина независен, непартиски и посветен на истражувачко новинарство и јавен интерес.

Поддршка за локални и граѓански медиуми

Корупцијата не се случува само во главните градови—туку и во селата, општините и регионалните институции. А локалните новинари често немаат ресурси, заштита или поддршка за да истражуваат безбедно.

Мора да се создадат грантови, обуки и правни мрежи за поддршка на локалните новинари и граѓанските репортери да ја вршат својата работа без страв и зависност.

Промена на наративот

На крај, мора да го смениме начинот на кој зборуваме за новинарството во Македонија. Политичарите мора да престанат да ги демонизираат медиумите кога се критикувани. Јавните личности мора да го почитуваат улогата на новинарите—not to try to destroy them.

Силна демократија бара силно новинарство. Мораме да ја учиме оваа вистина во

училиштата, да ја унапредиме медиумската писменост меѓу граѓаните и да го

подигнеме новинарството како јавно добро—не политички непријател.

Чувари на демократијата

Независните новинари не се само раскажувачи на приказни—тие се чувари. Чувари на

вистината. Кога тие се замолчени, народот ги губи своите очи и уши. Кога се

заштитени, системот станува поправеден.

Да изградиме Македонија каде што новинарите се почитувани. Каде вистината е погласна од пропагандата. И каде никој не стравува кога вистината се кажува.

Д-р. Елена Спасовска

Ко-основачka и претседателka, Алијанса на македонските граѓани

Д-р Елена Спасовска е експерт за градење мир, еднаквост и демократско управување. Родена и израсната во Македонија, таа е дипломиран правник на Универзитетот „Св. Кирил и Методиј“, магистер на Универзитетот во Барселона и доктор на науки по меѓународни односи на Универзитетот на Јужна Австралија. Елена има предавано и учествувано во истражувачки проекти на водечки австралиски универзитети. Нејзината академска работа опфаќа глобална политика, развој, меѓународна безбедност, социјална правда, трговија со луѓе и постконфликтно владеење. Таа носи ретка комбинација од академска длабочина и јавен активизам, со јасна мисија: да се искорени корупцијата и да се обноват надежта, достоинството и можностите за сите граѓани на Македонија.

Алијанса на македонските граѓани

🌐 Веб-страница: www.macedonianalliance.com

📘 Фејсбук страница: facebook.com/MacedonianCitizensAlliance

👩‍⚕️ Фејсбук на д-р Елена Спасовска: facebook.com/DrElenaSpasovska